تدوین کتابهای مرجع دندانپزشکی و چند نکته
بسیاری از همدوره های ما شاید به یاد بیاورند که برخی واحدهای درسی که سالها توسط یک استاد تدریس میشد یک جزوه رنگ و رو رفته داشت که از فرط کپی شدن به سختی قابل خواندن بود و از آن جذابتر اینکه برای گذراندن آن واحد درسی نیازی هم به خواندن آن جزوه نبود؛ زیرا سئوالات امتحان هم همانقدر تکراری بود. البته همان زمان هم استادان و دانشجویانی وجود داشتند که با امکانات اندک آن زمان، بدون اینترنت و دسترسی به منابع الکترونیک، در کتابخانهها و نمایشگاههای کتاب به دنبال منابع علمی جدید بودند.
با وجود روشن بودن سیلابس درسی و انتظارات مشخص از دانشجوی دندانپزشکی عمومی، مسئله دیگری هم وجود داشته و دارد و آن اعمال سلیقه در میزان و سطح مطالب آموزشی نظری تدریس شده است. این تنوع و تفاوت نه تنها در بین دانشکدههای مختلف بلکه حتی در تدریس یک واحد مشخص توسط دو استاد از یک گروه هم قابل مشاهده است.
به نظر می رسد جریان شروع تالیف درسنامههای استاندارد شده و یکسان برای دانشجویان دندانپزشکی در دوره عمومی با رویکرد ایجاد وحدت رویه در آموزش و یکدست سازی منابع آموزش نظری و حذف سردرگمی در منابع آزمونهای دستیاری و ملی باشد.
نیت خیر در این کار بر کسی پوشیده نیست و اختصاص یک منبع آموزش نظری مشخص و فراگیر در جای خود و با رعایت ضوابط درست بسیاری از مشکلاتی را که بر شمردیم مرتفع میکند.
اما در این مسیر و با توجه به تجربه کارهای ملی(!) گذشته نباید از آسیبشناسی این کار هم غافل بود؛ مثلا بدیهی است که این منبعسازی ابدا قابل گسترش به دوره های تخصصی نمیباشد زیرا این دورهها علاوه بر کتابهای مرجع بر مطالعه مقالات روزآمد هم تاکید وجود دارد. چندان که تولید علم و مقالات و محتوای بعدی کتابها نیز بر عهده دانشجویان و دانشآموختگان دورههای تخصصی است.
تولید علم و نیاز دندانپزشک به دانستن فناوریهای روز به قدری سریع پیش میرود که بسیاری از کتب مرجع بینالمللی در فواصل سه تا پنج سال ویرایش میشوند و در بسیاری موارد این ویرایشها دستخوش تغییرات جدی شکلی و محتوایی میگردند.
همراهی با این شتاب کاروان علم حتی اگر در حد ترجمه و گردآوری و تدوین نیز باشد، مستلزم ایجاد دبیرخانه دائمی تدوین کتب ملی دندانپزشکی است؛ زیرا گرد هم آمدن گروه مولفین آن هم افرادی در ردههای بالای دانشگاهی و مشغلههای فراوان خود داستان دیگری دارد. جدا از آنکه نام بسیاری از استادان مشهور و توانمند دانشکدههای قدیمی نیز در زمره مولفین کتب کنونی دیده نمیشود و رقابت بعدی در مورد حضور نام افراد در تالیف این کتابها خود حکایتی جداگانه خواهد بود.
اگر نگاهی به کتب مرجع هر یک از رشتهها در همان حدی که برای آزمون دستیاری معرفی میشوند، بیندازیم میبینیم که به جای مداخلات دولتی، گروه مولفین به صورت شخصی، خود به تالیف کتاب مبادرت کردهاند و ویرایشهای جدید هم معمولا زیر نظر ادیتورهای صاحبنظر و با تغییرات نهچندان زیادی در همان تیم صورت میگیرد و تیم مورد نظر برای حفظ جایگاه علمی خود به انتشار ویرایشهای جدید مبادرت می ورزد.
از سوی دیگر زمانی بود که حتی آموزشهای مداوم و مدون نیز فقط در دانشگاهها برگزار میشد. ولی این کار بعد از مدتها به انجمنهای علمی واگذار شد. وقتی قرار است مولفین کتب ملی از افراد صاحبنظر هر رشته باشند به جای درگیر کردن توان و انرژی بخش دولتی به سادگی میتوانست این کار را به انجمنهای علمی واگذار کند و روزآمدی این مراجع را نیز از این انجمنها مطالبه نماید.
در نهایت میتوان گفت که استانداردسازی محتوای آموزش نظری دندانپزشکی هدف بالادستی درست و قابل تاملی است که در مسیر آن تالیف کتابهای ملی بهعنوان یک تاکتیک مد نظر قرار گرفته است ولی به نظر میرسد این تاکتیک با توجه به شرایط بومی ما را به سختی به سرمنزل مقصود خواهد رساند.
منبع:دندانه