سلطه جهان مردانه بر انتخابات انجمن دندانپزشکی ایران
آقایان کامل، خانمها پارسیل!
چندی قبل در یک کنگره شاهد گفتگویی جالب بودم که موجب نوشتن این یادداشت شد. خانم دکتر برجستهای که از اعضای قدیمی و فعال انجمنها هم بود، نزد مدیر نشر دندانه آمد و به بهانه چاپ کتاب «آقای کامل، خانم پارسیل» (مجموعه خاطراتی از دندانپزشکان) باب گفتگویی را باز کرد که برای من، به عنوان یک انسانشناس، خیلی جالب بود. ایشان با لحنی که رگههای اعتراض در آن حس میشد به مدیر نشر دندانه گفت که چرا باید آقا «کامل» و خانم «پارسیل» باشد؟ اینکه همیشه خانمها را ناقص و ناکامل میدانند آیا تأثیری در این نامگذاری داشته است؟ مدیر نشر دندانه هم که از این سوال حسابی جا خورده بود در پاسخ گفت که این نام وفادار به متن یک خاطره است که در کتاب آمده و اصلا قصد توهین یا تحقیر در کار نبوده… کمی که گفتگو پیش رفت دکتر سیامک شایان هم پذیرفت که بایستی دغدغههای برابری جنسیتی در عنوانگذاریهای کتاب لحاظ شود و فکر میکنم مثل همه آقایان (از جمله نویسنده این یادداشت!) احساس کرد که وارد وادی خطرناکی شده است!
از زمانی که زنان کارگر در انگلستان قرن نوزدهم به دنبال مزد برابر با مردان بودند تا جنبش Metoo# که به مسأله آزار جنسی خانمها در محیط کار بر میگردد، از دورانی که سافرجتها برای به دست آوردن حق رأی دست به تخریب اموال دولتی میزدند تا وقتی که زنی سیاهپوست در صندلی مخصوص مردان سفید پوست نشست، برابری جنسیتی در تمامی عرصهها خواست و آرزوی بسیاری از آزاد زنان و آزاد مردان بوده است. با این همه و در آستانه دهه سوم قرن بیست و یکم، نه تنها در کشور خودمان که در غرب پرمدعا هم خبری از برابری کامل جنسیتی در تمامی عرصه ها نیست.
انتخابات یکی از عرصههای مهم برای سنجش میزان برابری جنسیتی است. اینکه چه تعداد خانم کاندیدای یک جایگاه شدهاند و یا چه تعدادی در انتخابات شرکت کرده و به کدامین کاندیدا و با کدامین شعار و برنامه رأی دادهاند، نشان از توسعه یک جامعه نیز دارد. به طور کل هر چه سقفهای شیشهای قطور و نامنعطف باشند، میزان رشد و تعالی زنان نیز متأثر خواهد شد. این سقف شیشهای را میتوان در عرصه دندانپزشکی نیز رصد کرد. با آنکه نیمی از ورودیهای دندانپزشکی از سالهای میانی دهه ۱۳۷۰ را خانمها تشکیل میدادهاند و حضور زنان دندانپزشک در دانشگاه، بازار کار و تحقیقات بسیار مشهود است؛ اما زنان در عرصههای مدیریتی جایگاه رفیعی ندارند؛ حال میخواهد این جایگاه انتخابی باشد و یا انتصابی.
انتخابات پیش روی انجمن علمی دندانپزشکی ایران که از جمله مهمترین و فراگیرترین تشکلهای دندانپزشکی به شمار میآید، نیز از این تقسیمبندی مستثنا نیست. همانطور که در آمار و نمودار زیر آمده است، تعداد زنان دندانپزشکی که کاندیدای این انتخابات شدهاند حدود ۱۱% کل شرکتکنندگان است و ۸۹% از کاندیداها را مردان تشکیل میدهند. اینکه فقط ۵ زن دندانپزشک خود را کاندیدای انتخابات کردهاند (به رغم تناسب جنسیتی در بازار کار و دانشگاهها) نشان از سلطه جهان مردانه بر این انتخابات دارد.
البته این مسأله را از دو سو میتوان نگریست. اولین سویه، نگاه به میزان عاملیت یا تحرکپذیری زنان دارد. به این معنا که تحرک و عاملیت زنان در امور سیاسی- اجتماعی کمتر است و خانمها تمایل کمتری به مشارکت در این امور دارند. بعد دیگر، نگاه ساختاری است. یعنی چه موانع و سدهایی در برابر زنان وجود دارد که حتی در یک انتخابات بالنسبه آزاد هم مشارکت نمیکنند و شوق فعالیتهای اجتماعی در آنها کمرنگ شده است.
کشورهای مختلف برای جلب مشارکت زنان، راهکارهای تشویقی برای این کار در نظر گرفتهاند. در کشورهای اسکاندیناوی (که گاه اوج تمدن بشری هم خوانده میشوند) با در نظر گرفتن تبعیض مثبت (یعنی تغییر کفه ترازوی اشتغال و تحصیل به نفع زنان) و یا حتی وضع قانونگذاری (با اجبار احزاب و سازمانها و نهادهای دولتی و غیردولتی برای تخصیص جایگاه مدیریتی به زنان) توانستهاند حضور زنان را در جایگاه تصمیمگیری و سیاست سازی تقویت کنند. از طرف دیگر با اجرای سیاستهای حمایتی از خانواده، فرزندآوری را بدل به تجربهای زیبا و نسبتا آسان کردهاند. کمکهزینههای دولتی، همراهی کادر درمانی در هنگام بارداری، همکاری در نگهداری نوزادان، فراهم آوردن مهدکودکهای حرفهای در هر محله، دادن مرخصی به پدر خانواده برای کمک به همسر و… به زنان یاری میرساند تا با فراغت از امور خانگی به مسائل اجتماعی و سیاسی بپردازند.
متاسفانه موانع ساختاری بسیاری پیش پای زنان جامعه ما و البته خانمهای دندانپزشک وجود دارد، که بخشی از آن را باید با وضع قوانین و تغییر ساختارها تصحیح کرد و برخی قدمها را زنان پیشرو و پیشاهنگ باید بردارند تا دیگر زنان نیز به مشارکت در امور اجتماعی و سیاسی تشویق شوند. به عنوان مثال میتوان برای هر انتخابات یک سهمیه خاص برای زنان در نظر گرفت و یا با تأسیس شاخه زنان در انجمن دندانپزشکی ایران به مسایل خاصی که زنان دندانپزشک در دانشگاهها، مطبها یا کلینیکها روبرو هستند پرداخت…
آنچه آمد فقط بخشی از حرفهایی بود که در زمینه برابری جنسیتی وجود داشت. بقیه حرفها را باید از زنان مشارکتجو و فعال شنید. زنانی که باور دارند هم آقایان «پارسیل» هستند و هم خانمها و کمال جز بازسازی و بهورزی روزمره زندگی به دست زندگان نیست… حق این است که زندگی جویی جوینده است رزمنده با خزهها و جلبکها.
منبع:دندانه