آیا کلیشه‌های رایج در مورد زنان دندانپزشک واقعیت دارد؟

 

بیمار وارد اتاق درمان می‌شود. یک خانم می‌انسال است. به محض اینکه متوجه می‌شود، دندانپزشک خانم قرار است کار درمانی او را انجام دهد با لحن نامناسب و توهین‌آمیزی از اپراتور بخش می‌خواهد که کار درمانش با دندانپزشک مرد انجام شود. چون این خانم معتقد است که خانم‌های دندانپزشک کار بلد نیستند!

در محیط‌های درمانی، روزانه با چنین حوادثی مواجه می‌شویم ومتاسفانه از کنار آن می‌گذریم. امروزه تعداد زنان دندانپزشک در کشور افزایش یافته است. اگر مداخله دولت در ایجاد ظرفیت برای مردان صورت نمی‌گرفت، تعداد دندانپزشکان خانم نسبت به آقایان چه بسا برتری چشمگیری می‌یافت. البته از این نکته نگذریم که با کمال تأسف بزرگ‌ترین ناقضان حقوق زنان در صنف دندانپزشکی، خود خانم‌ها هستند وچه با تائید این نقض حقوق صنفی، چه با بی‌تفاوتی خودشان بر ضد حقوق همجنس‌هایشان عمل می‌کنند. به عنوان یک دندانپزشک و متخصص درمان ریشه، چه در حیطه عمومی دندانپزشکی و چه در شاخه تخصصی رشته‌ام، تعداد زیادی از همکاران را می‌شناسم که در کار خود حتی اگر با کمی تردید نتوان گفت که از همکاران مرد خود ماهر‌تر و توانمند‌تر هستند، حداقل به جرات می‌توانم بگویم از نظر توانایی حرفه‌ای با مردان برابری می‌کنند.

تاریخچه حضور زنان در دندانپزشکی
سابقه حضور زنان در دندانپزشکی به طور رسمی به سال‌های خیلی قبل برمی‌گردد. اولین زنی که به طور رسمی نامش به عنوان دندانپزشک ضبط شده است، آملیا آشور سوئدی است که در ۱۸۵۲ توانست حائظ برد سلطنتی دندانپزشکی سوئد بشود. اولین زن دندانپزشک امریکا هم خانم املین روبرت جونز است که با یک دندانپزشک ازدواج کرد و در سال ۱۸۵۵ دندانپزشک شد. موفقیت زنان در دندانپزشکی در سال‌های اخیر روند چشمگیری داشته است و شمایل دندانپزشکی را از یک رشته مردانه خارج کرده است. به طوری که میشل آردن بلژیکی از ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۷ مسئولیت ریاست فدراسیون بین‌المللی دندانپزشکی (FDI) را بر عهده داشت. در سال ۲۰۰۴ هم ساندرا مدیسون اولین رئیس انجمن اندودنتیست‌های امریکا شد. ماجوریا جفکوت هم سردبیری مجله انجمن دندانپزشکی امریکا (ADA) را در ۲۰۰۱ بر عهده داشت. ریاست انجمن دندانپزشکی کانادا، انجمن دندانپزشکان اطفال، انجمن پاتولوژیست‌های دهان و دندان و بسیاری دیگر از انجمن‌های دیگر در امریکا هم در دوره‌هایی برعهده خانم‌های دندانپزشک بوده است.
ماری استیلول کووزل کسی بود که در اواخر قرن نوزدهم میلادی (۴ مارس ۱۸۹۳) انجمن دندانپزشکی زنان امریکا را با همکاری جمعی از زنان دندانپزشک، بنیان نهاد.

اگر تاریخ دندانپزشکی کشورمان را مرور کنیم نام دو زن به عنوان پیشگامان حضور زنان در عرصه دندانپزشکی مطرح می‌شود. اولی بدرالزمان تیمورتاش (بدری تیمورتاش) که در ۱۹۲۰ در بلژیک به تحصیل دندانپزشکی مشغول شد و بعد‌ها در ایران دانشکده دندانپزشکی مشهد را بنیان نهاد و دومی خانم آنیک استپانیان (آویدیان) است که به عنوان اولین زن دندانپزشک ایرانی در داخل ایران فارغ‌التحصیل شد.

زنان در دندانپزشکی امروز دنیا
امروزه درحالی که بیش از ۳۰ درصد پزشکان امریکا زن هستند، فقط ۱۹ درصد دندانپزشکان در این کشور را خانم‌ها تشکیل می‌دهند؛ اما پیش بینی می‌شود که تا سال ۲۰۲۰ حدود ۲۸ دندانپزشکان امریکا را زنان تشکیل دهند. (هم اکنون در کشوری مانند فنلاند ۷۵ دندانپزشکان خانم‌ها هستند!). با این احتساب کماکان دندانپزشکی رشته‌ای مردانه در ایالات متحده امریکا باقی خواهد ماند.
براساس مطالعات انجام شده در امریکا، زنان دندانپزشک درآمد کمتری نسبت به مردان دارند اما از نظر دقت (میزان خطا) زنان دندانپزشک خطاهای درمانی کمتری نسبت به مردان مرتکب می‌شوند. مدت زمان کار زنان هم البته با توجه به مسئولیت‌های خانوده و فرزندان از مردان به طور میانگین کمتر است. حتی در کشوری مثل امریکا بسیاری معتقدند که در زمینه پذیرش دندانپزشک تبعیض بین مردان و زنان به طور چشمگیری وجود دارد.
درمطالعات مختلف نشان داده شده است که اگرچه زنان مدت زمان کمتری نسبت به مردان به طور میانگین کار می‌کنند اما رضایت شغلی بیشتری نسبت به مردان دندانپزشک دارند.
یکی دو مطالعه نشان داده است که بیماران دندانپزشکی صرف نظر از جنسیت خودشان، دندانپزشکان زن را برای درمان خود ترجیح می‌دهند. البته این قضیه از نگاه سنتی و استریوتایپ‌های غالب در مورد زنان منشأ می‌گیرد که آن‌ها را در ناتوان‌تر از مردان ارزیابی می‌کنند.

نتایج چند بررسی نشان داده‌است که زنان دندانپزشک تمرکز بیشتری روی بهداشت و پیشگیری از بیماری‌های دهان و دندان بیماران خود نسبت به مردان دارند و مردان بیشتر روی درمان متمرکزند تا پیشگیری.
همچنین مطالعات نشان داده‌است که رضایت بیماران از درمان‌های زنان دندانپزشک با رضایت بیماران از درمان‌های مردان دندانپزشک برابر است. وقتی که نوبت به دسترسی راحت به دندانپزشک و قیمت‌ها می‌رسد، به دلیل دسترسی راحت‌تر و قیمت پایین‌تر، بیماران دندانپزشکان زن را بهتر از مردان می‌دانند؛ اما در مورد کاهش استرس بیماران با دندانپزشکان زن یا مرد نتایج بسیار متناقضی در مطالعات به دست آمده است.
دندانپزشکان زن استرس‌های شغلی و عارضاهای منفی شغلی بیشتری نسبت به مردان در مقایسه با مدت ساعات کاری یکسان، نشان می‌دهند.

کلیشه‌ها را کنار بگذاریم…
اگر کلیشه‌های رایجی مانند آنچه در مورد رانندگی یا پارک کردن ماشین زنان به مزاح و به‌اشتباه در جامعه مردسالار ما باب است را کنار بگذاریم و منصف باشیم، زنان دندانپزشک از نظر توانمندی هیچ کاستی نسبت به مردان ندارند (در دانشکده‌ها با توجه به اینکه همه ما یک دوره آموزشی را در کنار هم گذرانده‌ایم، به‌خوبی شاهد توانایی برابر و حتی در مواقعی تلاش بیشتر و نتایج کسب‌شده بهتر توسط همکلاسی‌های دخترمان بوده‌ایم). متأسفانه کلیشه‌های رایج جنسیتی نه‌تنها در میان عامه، بلکه در بین برخی از همکاران ما هم رواج دارد و گاهی مشاهده می‌کنیم که برخی از دندانپزشکان، عملکرد همکار خود را بعضاً به‌صرف زن بودن، زیر سؤال می‌برند. به‌طور میانگین زنان دندانپزشک در ایران هم مثل بیشتر جاهای دنیا ساعات کمتری نسبت به مردان دندانپزشک کار می‌کنند. این قضیه بیش از آنکه حتی به توانایی جسمی آن‌ها وابسته باشد به حضور و نقش چشمگیر‌تر زنان در خانواده یا انگیزه‌های کمتر مالی آن‌ها برمی‌گردد که فرصت کار بیشتر یا انگیزه کار بیشتر را از آن‌ها سلب می‌کند.
البته دیدگاه غالب نسبت به خانم‌های دندانپزشک توسط مردم عامه نیاز به تغییر دارد. این تغییر با ایفای بهتر زنان دندانپزشک در ارائه خدمات می‌تواند به‌مرورزمان دچار تغییر شود؛ اما مهم است که دندانپزشکان به‌خصوص دندانپزشکان مرد، علاوه بر این‌که به چنین کلیشه‌های غیرمنصفانه‌ای دامن نمی‌زنند، در برابر ذهنیت‌های کلیشه‌ای بیماران هم واکنش نشان دهند و درصدد اصلاح آن برآیند. چون به‌هرحال هویت صنفی «دندانپزشک»، فارغ از جنسیت یک هویت مهم، ارزشمند و قابل دفاع برای تک‌تک ماست. نقش زنان به خصوص زنان شاغل در تغییر نگاه جامعه نسبت به زنان به نظر شخص من مهم‌تر از مردان است.
مردم هم البته در دنیای مدرنی که زنان توانمندی در اداره آن پا به‌پای مردان نقش ایفا می‌کنند، باید ارزش بیشتری برای کار و فعالیت زنان دندانپزشک قائل شوند. به‌خصوص خانم‌ها باید با همجنسان خود مهربان‌تر باشند و به آن‌ها اعتماد بیشتری بکنند.

از طرف دیگر هر نوع برخورد غیرحرفه‌ای که «جنسیت» را سیبل حملات خود قرار می‌دهد باید از طرف تک تک اعضای صنف، با واکنش مواجه شود تا شاهد ریشه کنی نگاه جنسیتی به حرفه دندانپزشکی باشیم.

منبع:دندانه