جایگاه اخلاق در دندانپزشکی کجاست؟

 

اخلاق دندان‌پزشکی و دندان‌پزشکی اخلاقی

در تصویر بالا مردی را مشاهده می‌کنید که در میان انبوهی از مردم که سلام نازی‌ها را می‌دهند، اعتراض‌گونه دستانش را در هم گره زده است و از هم‌رنگ جماعت شدن خودداری می‌کند. صاحب این عکس “آگوست لندمسر” نام داشت و تا سالیان سال بعد از مفقود شدنش در جنگ (به احتمال قوی به دست نازی‌ها به قتل رسید) مردم دنیا او را نمی‌شناختند و نامش را هم نشنیده بودند. سال‌ها بعد از مرگش، این عکس توجه تاریخ‌پژوهان را برانگیخت و سرانجام توانستند آن فرد را پیدا کنند و بفهمند که حرکت او در این عکس اتفاقی نبوده است. اگوست لندمسر فردی که این‌گونه با عصبانیت در میان مردمی که گوسفند وار به آرمان‌های نازی‌ها دل باخته‌اند، ایستاده است، از معدود مخالفین حزب نازی در زمان خود بوده و سرانجام در نهایت گمنامی جان خود را هم در این راه باخته است و خانواده‌اش از هم پاشید‌اند. اگوست لندمسر نماد وجدان بیدار جامعه‌ای است که اکثریت آن در مسیر اشتباه حرکت می‌کنند و رفتاری بر خلاف روال غلط و اشتباه خود را به شدت سرکوب می‌کنند.

این روزها البته مبحث اخلاق پزشکی موضوع داغ مجامع است. در دانشکده‌های دندان‌پزشکی مباحثی تحت عنوان اخلاق تدریس می شد.دانشجویان دندانپزشکی هم بالاجبار و اغلب از روی بی میلی این واحد ها را اصطلاحا پاس می کنند!پاس کردن این واحد ها اغلب راحت تر و کم زحمت تر از پاس کردن اندو؛پروتز و اطفال می باشد.
اما به راستی اخلاق (به معنی واژه معادل انگیسی آن یعنی Ethic) در کجای کار دندانپزشکی قرار دارد؟ چرا ما باید اخلاق را رعایت کنیم؟

مثالی که من برای کاربرد اخلاق در دندان‌پزشکی استفاده می‌کنم به رشته خودم مربوط است؛ خشک کردن کانال قبل از آبچوراسیون یک دستورالعمل غیرقابل اغماض و ضروری در تمام درمان‌های کانال ریشه است. اما جنبه اخلاقی قضیه چیست؟
جنبه اخلاقی قضیه این است که بدون خشک کردن کانال هم شما ممکن است یک درمان ریشه را در زمان کمتر و با همان کیفیت قابل سنجش (کیفیت درمان ریشه را معمولا با گرافی ارزیابی می‌کنیم) ارائه کنید. هیچ‌کس نخواهد فهمید که شما کانال‌ها را خشک نکرده‌اید یا در کانالی در حال خونریزی، مرحله آبچوراسیون را به اجرا در آورده‌اید. نتیجه درمان هم ممکن است حتی در کوتاه مدت بد نباشد! اما علم، منطق و تمام نتایج حاصل از مطالعات ما را به این گزاره رسانده است که باید کانال‌ها را با کن کاغذی خشک کنیم و از عدم وجود تراوش فعال در داخل کانال مطمئن شویم. چون وجود خونریزی و تراوش با فلسفه اندودنتیکس یعنی ایجاد محیطی که رشد میکروارگانیسم‌ها را غیرممکن کرده و سیل کافی اخذ کند در تعارض است.
اتفاقا “اخلاق” اینجا خیلی به کمک می‌آید. یک دندانپزشک حرفه‌ای (بخوانید اخلاق‌محور) با وجودی که می‌داند معیار سنجشی برای علمی کار کردنش (بخوانید اخلاقی کار کردنش) وجود ندارد و ممکن است حتی سطح درآمدش را کمتر از آدم‌هایی کند که غیرعلمی‌تر و سریع‌تر کار می‌کنند، باز منافع بلند مدت بیماران، خود و هم‌صنفی‌هایش را در نظر می‌گیرد و می‌داند که اعتبار و شان حرفه‌ایش علاوه بر ارزش معنوی، یک منبع درآمد لایزال بلند مدت برایش می‌باشد. با این دیدگاه اخلاق صرفا یک بحث فردی و شخصی نیست، بلکه حتی موارد جزئی حرفه را در بر می‌گیرد!

اینکه همه یا بیشتر آدم‌های دور و بر ما پایبند اتیکس (اخلاق حرفه‌ای) باشند یا نباشند، اینکه فشار اجتماعی، مشکلات اقتصادی، توهین به شان و منزلت درمان‌گران هر روز بیشتر و بیشتر می‌شود، هیچ‌کدام دلیل نمی‌شود که ما به عنوان یک دندان‌پزشک مسئولیت فردی اخلاقی خود را فراموش کنیم. دندان‌پزشکی یک رشته انفرادی و با مسئولیت فردی است و هر فرد درمانگر به تنهایی و فقط خودش در برابر وجدان حرفه‌ای خود مسئول است. همان‌طور که از نظر قانونی هم هویت ما به عنوان دندان‌پزشک با یک شماره نظام‌پزشکی به رسمیت شناخته شده است و در قبال اتهاماتی که به ما از مجرای قانونی وارد می‌شود، فرقی نمی‌کند که مورد اتهام در کجا اتفاق افتاده باشد. چون خود فرد ما هستیم که در قبال مراجعین و بیمارانمان مسئولیت داریم.

این روزها در جامعه ما را به غرور، تک‌روی، تافته جدا بافته بودن متهم می‌کنند. اغلب ما سعی داریم با انکار این اتهامات، متهم‌کنندگان را قانع کنیم. ولی حقیقت این است که حس فردیت و منحصربه فرد بودن حرفه پزشکان، دندان‌پزشکان و سایر درمانگران نه‌تنها به ضرر بیماران نیست بلکه از نظر درمانی به نفع آن‌ها تمام خواهد شد. حس برتری که مردم به جامعه پزشکی می‌دهند (و الا اگر لطف مردم نبود که جامعه درمانی کشور صاحب چیزی از خود نبودند) باعث می‌شود در میان انبوه مشکلات جامعه اعم از اقتصادی، فرهنگی و روز‌مره، کار خود را مستقل و مبری از مشکلات حاضر به خوبی و درستی انجام دهند و الا شما تصور کنید همین خطاهای فاحشی که در تولید انبوه فلان ماشین معلوم‌الحال و بدون ایمنی در مقیاس چند میلیونی صورت می‌گرد و به مرگ هزاران نفر منجر می‌شود اگر در جامعه درمانی کشور هم به تبعیت از بقیه جامعه به صرف همرنگ جماعت شدن صورت می‌گرفت چه فاجعه‌ای به وقوع می‌پیوست.

نگارنده البته منکر بی‌اخلاقی‌ها و کاستی‌های موجود در جامعه درمانی کشور نیست. کافی است که یک بار پایتان به بیمارستان باز شده باشد یا گیر یک دندان‌پزشک کارنابلد افتاده باشید تا بفهمید که اصول حاکم بر جامعه پزشکی هم تا حد زیادی نیاز به اصلاح اساسی دارد. اما باید در نظر داشت خبط‌ها و بی‌اخلاقی‌های حاکم بر جامعه درمانی در قیاس با روابط و اصول حاکم بر کلیت جامعه کشور، بسیار بسیار ناچیزتر و قابل صرف‌نظر کردن است! چه رسد به اینکه توسط همین جامعه ناکارآمد از نظر رعایت اخلاقیات فردی و حرفه‌ای، در بوق و کرنا شود و موضع تمرکز رسانه های جمعی گردد.

امیدواریم هر پزشک، دندان‌پرشک و درمانگری که از اعطای سلامتی به بیماران پول درمی‌آورد، همیشه بر پایه اصول و اخلاقیات حرفه خود که در دانشکده و در تعامل با اساتید و همکاران آموخته است، بایستد. ولو اینکه شنا کردن بر خلاف جرایان حاکم و بی‌ثمر از منظر اکثریت باشد. ممکن است رفتار اخلاقی فردی ما چیزی را عوض نکند، به گوش کسی نرسد، پولدار نشویم، مشهور و حتی محبوب هم نباشیم. ممکن است حتی بیمارانمان هم ارزش این حرفه‌ای و اخلاقی بودن ما را درک نکنند. اما عزت‌نفس و اعتلای روحی که از این قضیه به‌دست می‌آوریم، با هیچ کالایی قابل معاوضه نخواهد بود.
اگوست لندمسر قبل از مرگش مشهور، پولدار و به تعبیر اکثریت جامعه پیروزبخت نشد! اما چون به درجه‌ای از آگاهی رسیده بود که باور داشت مسیر صحیح را می‌پیماید و اکثریت مطلق الزاما اخلاق‌محور و درستکار نیستد، بر سر آنچه فکر می‌کرد درست است، ایستاد و جانش را هم سرانجام در همین راه از دست داد.
ما درمانگران قرار نیست جانمان در مسیر درمان بیماران به خطر بیفتد، اما عمر، جوانی وقت و بسیاری از خواسته‌هایمان را صرف رسیدن به نقطه‌ای برای شروع کار درمانی فدا می‌کنیم. انصاف نیست که این شان و منزلتی که مفت از طبیبان و هم‌صنفی‌های نیاکان به ما رسیده است با زیاده‌خواهی و بد اخلاقی‌های خود به هدر دهیم. هر چند که این میراث را جامعه قدر نشناسد، همکارن خودمان کم‌لطفی کنند و حتی به دلیل رعایت اصول از همکاران و حتی بیماران زخم‌زبان بشنویم، با به‌خاطر آوردن اگوست لندمسر -مردی که درست ایستاد تا تمام مردم درست ایستادن را از او یاد بگیرند- دوباره به تصمیم‌گیری‌های فردی اخلاقی برگردیم و ethics را از هر آموخته بیشتری در کار روزانه خود در اولویت قرار دهیم.

منبع:دندانه