چرا سرزنش قربانی بین جامعه دندانپزشکی و مردم فاصله می‌اندازد؟

 

در نقد بیانیه جامعه دندانپزشکی ایران به مناسبت روز دندانپزشکی

[در همین زمینه بخوانید: نقدی بر مقصر قلمداد کردن مردم توسط نهادهای حرفه‌ پزشکی]

اندیشه‌های اقتصاد سیاسی کلان در سطح جامعه، نمودهای فرهنگی خاص خود را دارند. مثلا کلان روایت راست در جهان عموما بر بنیادهای رقابت، مزیت نسبی و مطلق، بازار آزاد، نژاد، قومیت، ملی‌گرایی، خاک‌پرستی، ضدیت با مهاجران، ضدیت با اقلیتها و دگرباشان، مخالفت با سقط جنین و مواردی مشابه برساخته می‌شود. کلان روایت چپ بر پایه مشارکت، تعاون، مقررات‌گذاری، جهان روایی و دنیاگرایی، همراهی و درک اقلیت‌های قومی و جنسی، طرفداری از حقوق زنان، استقبال از مهاجران و حمایت از آزادی‌های اجتماعی بازشناخته می‌شود.
این دو روایت کلان در پزشکی نیز خود را تداوم می‌دهند. در اندیشه‌های راستگرا پزشکی و سلامت کالایی است که می‌تواند در درجات و انواع مختلف وجود داشته باشد و بازار آزاد است که تعیین می‌کند دسترسی و برخورداری عادلانه (بر اساس توانایی مالی افراد) چگونه میسر شود. در این نگرش افراد هستند که مختارانه استفاده از کالای سلامت، نوع کالا و تعدد استفاده از آن را تعیین می‌کنند و البته بهای آن را می‌پردازند و اگر پولی برای پرداخت ندارند باید به مراکز خیریه مراجعه کنند.
برعکس، در اندیشه‌های چپگرا سلامت و درمان کالا و امتیاز نیست، بلکه حق شهروندی و یا جزو حقوق بشر است. دولت موظف است که پایه‌های بهداشت و درمان جامعه را برای تمامی اقشار فراهم کند و تنوع در ارائه خدمات و استفاده از آنها وجود ندارد. افراد برای برخوردای از امکانات بهداشتی درمانی باید یا در صف انتظار باشند و یا در موارد اورژانس از درمان خارج از نوبت برخوردار شوند. این امکان برای افراد میسر نیست که با پرداخت پول بیشتر از امکانات سریع‌تر و بهتری برخوردار شوند؛ زیرا در نگاه چپگرایان این مسأله تبعیض ایجاد می‌کند… البته همه آنچه گفته شد به صورت خالص وجود ندارد و مثلا از طیف کشورهای شمال اروپا شروع می‌شود و در سر دیگر ماجرا به آمریکا و ایران می‌رسد.

ادبیات و یا به قول فرنگی‌ها رتوریک این دو کلان روایت نیز با یکدیگر متفاوت است. راستگرایان برای توضیح و توجیه نگرش خود بر مسوولیت فردی در حفظ و نگهداری از سلامت تأکید می‌ورزند. آنها می‌گویند که فرد باید مراقب سلامتی خود باشد و اگر مشکلی در آن حادث شده است، قصور فردی بوده است. مثلا افرادی که مسواک نمی‌زنند یا سیگار می‌کشند، مختار و آزادند که رفتارهای متناسب با سلامتی پیشه کنند و اگر نمی‌کنند، خب مقصرند و باید بهای قصور خود را بپردازند.
در مقابل چپگرایان بر این باور هستند که بیماری عموما به خاطر قصور فرد رخ نمی‌دهد بلکه ساختارهای اجتماعی اقتصادی و حتی سیاسی بر بیماری‌زایی موثر هستند. یعنی نابرابری‌های دسترسی و برخورداری از مواهب زندگی، وجود عوامل بیماری‌زا (چون سموم شیمیایی و آلودگی هوا) در فضایی که فرد در آن زندگی می‌کند، وجود یا عدم وجود مکان‌های ورزشی، تفریحی و آموزشی می‌تواند در سلامت و بیماری فرد موثر باشد.

به طور خلاصه، رتوریک یا گفتمانی که هر یک از این دو کلان روایت در زمینه سلامت و بیماری به کار می‌برند، در یک‌سری اصطلاحات تقطیر شده است. در گفتمان راست، مسئولیت فرد، خودمراقبتی، مقصر شمردن بیماران به دلیل عدم مراقبت از خود قابل تشخیص است. در گفتمان چپ ساختار، نابرابری، عدالت توزیعی و اصطلاحات مشابه به چشم می‌خورد.

چندی پیش در بیانیه‌ جامعه دندانپزشکی به مناسبت روز دندانپزشکی در سال۹۸، به حذف درمان‌های دندانپزشکی از سبد خانوار اعتراض شده بود. به نظر می‌رسد، لحنی که در این بیانیه استفاده شده، از گفتمان راست تغذیه کرده بود. استفاده از اصطلاحاتی که قربانیان یک وضعیت را مقصران آن شرایط نشان بدهد و از شرایط و ساختارها صحبتی نکند، چندان در چشم مخاطبان و جامعه خوشایند نیست.
از آنجا که یکی از وظایف جامعه دندانپزشکی، تبیین مسایل برای مخاطبان است، ضروری است که نویسندگان بیانیه‌های عمومی جامعه دندانپزشکی از آبشخور و منشأ ادبیات به کار رفته در این اعلانات آگاه باشند و آگاهانه از ادبیاتی که مخاطبان را برآشفته کند پرهیز کنند. وقتی در بیانیه‌های رسمی پزشکان و دندانپزشکان، مردم به خاطر بیماری و دیگر مشکلات سرزنش شوند، اثر مطلوبی بر افکار عمومی نخواهد گذاشت و فاصله فعلی مردم و پزشکان باز هم گسسته‌تر خواهد شد.

منبع:دندانه