نقش تجمیع بیمه‌های پایه در کاهش بی‌عدالتی در ارایه خدمات دندانپزشکی

 

دکتر زهرا قربانی، عضو کمیته تدوین سند شورای سلامت دهان
دکتر سعید عسگری، دبیر شورای سلامت دهان

اطلاعات مرکز آمار ایران حاکی از آن است که حدود ٣٠‌درصد از هزینه‌های پزشکی سرپایی ایرانیان مربوط به هزینه‌های دندانپزشکی است. این درحالی است که بیمه‌های پایه نقش کمرنگی در پوشش خدمات دندانپزشکی دارند و حدودا یک‌درصد از پول صندوق خود را صرف خدمات دندانپزشکی می‌کنند. بسته خدمات پایه دندانپزشکی که توسط چهار بیمه پایه اصلی ایران (تامین اجتماعی، خدمات درمانی، نیروهای مسلح و کمیته امداد) پوشش داده می‌شود، اخیرا بهبود یافته و شامل خدماتی نظیر معاینه، رادیوگرافی تک دندان، جرم‌گیری، کشیدن دندان و ترمیم است. برای دریافت این خدمات در کلینیک‌های دولتی یا طرف قرارداد و بر اساس تعرفه‌های مشخص، ٧٠درصد هزینه‌ها توسط بیمه‌ها و تنها ٣٠درصد توسط بیمار پرداخته می‌شود. اما آمار‌ها حاکی از آن است که با آنکه ٧٠درصد‌ از ایرانیان برای گرفتن خدمات دندانپزشکی احساس نیاز می‌کنند، تنها ۴٠درصد از آن‌ها به دندانپزشک مراجعه می‌کنند و متاسفانه بیشترین خدمتی که دریافت می‌کنند، کشیدن دندان است.
این حقایق نشان می‌دهد که بیمه‌های دندانپزشکی نتوانسته‌اند به هیچ وجه نقش خود را در ارایه خدمات دندانپزشکی بازی کنند.
با اینکه بالای ٩٠درصد از ایرانیان تحت پوشش بیمه‌های پایه قرار دارند (که بسته خدمتی پایه دندانپزشکی را پوشش می‌دهند)، حدودا ۶٠درصد از آنان خدمات مورد نیاز خود را بدون استفاده از بیمه خود و از جیب پرداخت می‌کنند. بسیاری از مردم اطلاع ندارند که بیمه پایه آن‌ها خدماتی از خدمات دندانپزشکی را پوشش می‌دهند و در میان افرادی که اطلاع دارند هم با وجود هزینه‌های بسیار بالای دندانپزشکی، برای دریافت خدمات خود به بخش خصوصی مراجعه و ابراز می‌کنند که ارایه خدمات در بخش خصوصی بهتر و با کیفیت‌تر است.

البته افراد تحت پوشش بیمه‌های پایه مختلف نیز در بسیاری از موارد در دریافت خدمات دندانپزشکی با هم متفاوت هستند. مطالعات نشان داده که سالانه حدود ۵۶درصد از افراد تحت پوشش بیمه نیروهای مسلح به دندانپزشک مراجعه می‌کنند، این آمار برای بیمه تأمین اجتماعی، خدمات درمانی و کمیته امداد به ترتیب ١٨، ۶ و ٨درصد است. اما این تفاوت از کجا نشأت می‌گیرد؟

بیمه نیروهای مسلح، بسته خدمات دندانپزشکی را بسیار فرا‌تر از بسته خدمات پایه دندانپزشکی پوشش می‌دهد و این خدمات به خوبی در کلینیک‌های تحت پوشش نیروهای مسلح در تمامی مناطق کشور ارایه می‌شود. دریافت خدماتی نظیر عصب‌کشی و پروتز برای افراد تحت پوشش این بیمه در مراکز درمانی می‌سر است و به نظر می‌رسد که پوشش خدمتی و هزینه‌ای بیشتر، توانسته است بهره‌مندی از خدمات دندانپزشکی را در افراد تحت‌ پوشش این بیمه بهبود ببخشد. بیمه تأمین اجتماعی با پوشش جمعیتی زیاد در کشور خدمات خود را در قالب بسته خدمتی پایه در مراکز دولتی در سطح کشور و بسته خدمات نسبتا کامل دندانپزشکی (شامل خدمات عصب‌کشی و پروتز) در کلینیک‌های انگشت‌شمار تأمین اجتماعی در برخی نقاط کشور ارایه می‌دهد. این تفاوت‌ها در نحوه خدمت‌رسانی در میان بیمه‌های پایه در کشور سبب ایجاد بی‌عدالتی در بهره‌مندی از خدمات دندانپزشکی شده و عدم‌ پوشش برخی درمان‌های مورد نیاز مانند عصب‌کشی و روکش سبب شده است که در قیاس با افراد مرفه، افرادی که از لحاظ اقتصادی ضعیف‌تر هستند، دو برابر بیشتر دندان خود را بکشند، بنابراین بیشتر ناتوانی‌های پس از کشیدن دندان را تجربه کنند.
تفاوت بیمه‌ها تنها محدود به نحوه پوشش و ارایه خدمات نمی‌شود، بلکه در تأمین منابع مالی بیمه‌ها نیز تفاوت‌هایی وجود دارد که منشأ نابرابری‌هایی در این زمینه است. میزان سهم دولت و مردم در بیمه‌های مختلف متفاوت است. در اکثر موارد، پرداخت حق بیمه توسط مردم، متناسب با درآمد واقعی آن‌ها نیست و در نتیجه، افراد نیازمند، ‌ درصد بیشتری از درآمد خود را صرف پرداخت حق بیمه خود می‌کنند. تمام این موارد از مصادیق بی‌عدالتی است و در جامعه پیشرفته کنونی قابل پذیرش نیست.

و اما چاره چیست؟
به نظر می‌رسد با عملی شدن طرح تجمیع بیمه‌های پایه، قدمی موثر در کاهش بی‌عدالتی در استفاده از خدمات دندانپزشکی برداشته شود. با تجمیع بیمه‌ها بستری برای ارایه بسته پایه خدمات دندانپزشکی به نحو مشابه برای آحاد مردم در کشور فراهم می‌شود، البته از آنجا که همچنان بخش قابل توجهی از خدمات مورد نیاز اساسی مانند عصب‌کشی در بسته خدمات پایه دیده نشده است، بنابراین همچنان بخشی از بی‌عدالتی‌ها پا برجا خواهند بود و لازم است تا در قدم‌های بعدی از طرح تجمیع بیمه‌ها، چ‌تر حمایتی بیمه خدمات دندانپزشکی گسترده‌تر شود و از نظر خدمتی و هزینه‌ای بتواند حمایت بیشتری از مردم در جهت تأمین نیاز‌های درمانی به عمل آورد. این امر می‌تواند از طریق خرید راهبردی خدمات دندانپزشکی از بخش خصوصی و پرداخت‌های مدیریت‌شده به دندانپزشکان تسهیل شود تا دسترسی به خدمات، در کنار تأمین بیشترین فایده با کمترین هزینه‌ها حاصل شود،

البته تمامی نکات اشاره‌شده در این مقاله بر خدمات درمانی تمرکز داشت و ضروری است تا در خاتمه به نقش کلیدی و مهم خدمات پیشگیرانه اشاره کرد. خدمات پیشگیرانه برای گروه‌های هدف (شامل مادران باردار و کودکان) توسط نظام شبکه بهداشتی درمانی در سراسر کشور ارایه می‌شود و لازم است این امر در بخش خصوصی نیز تقویت شود.
منبع:دندانه