افتاد و دندونش شکست…/ روشهای کمک به دندان ضربه دیده
دکتر آیدا روشن ضمیر
چند وقت پیش که در منزل ویلایی یکی از بستگان دعوت بودیم، دختر ۵-۴ ساله خانواده که در حال بازی بود از روی یکی از پلههای حیاط به زمین افتاد و ۲ تا از دندانهای جلویش، از جا در آمد! قیامتی بپا شد؛ گریه و جیغ بچه از یک طرف و فریادهای مادرش از سوی دیگر به هوا بلند بود…
خون دهان بچه بند نمیآمد و دندانها هم، سالم و درسته، بیرون افتاده بودند که دیدنشان همه را ناراحت میکرد. وضعیت خیلی بدی بود؛ عصر روز جمعه، خارج از شهر، دور از هر پزشک و درمانگاهی…
ضربه به دندانها بسیار شایع است و بهطور متوسط سالانه ۲۲ هزار مورد در کودکان رخ میدهد. گفته میشود یکسوم کودکان زیر ۷ سال، حداقل یک بار دچار چنین ضربههایی شدهاند. بیشتر این صدمهها هم در دندانهای جلویی بالا اتفاق میافتد. به دلیل همین شیوع زیاد، دانستن کمکهای اولیه مناسب در این شرایط لازم است.
این ضربهها در هر سنی برای کودکان رخ میدهد. در ۲-۱ سالگی ضربه به دندانهای جلو، بیشتر به علت افتادن کودک است. در این سن، کودک تازه در حال یاد گرفتن راه رفتن است و احتمال زمین خوردن او در خانه زیاد. در سنین پیش از دبستان (۶-۲ سالگی)، این حوادث اغلب به دلیل بیدقتی و زمین خوردن هنگام بازی در خانه است. اما بیشتر در سنین ۱۲-۷ سالگی این اتفاق میافتد و علت اصلی آن انجام فعالیتهای ورزشی، بهخصوص فوتبال و بسکتبال و زد و خورد با همسالان در بیرون خانه است.
انواع آسیبها به دندان
هنگام بروز ضربه بهصورت، هر بخشی از فک و دهان امکان دارد آسیب ببیند. گاهی بافت نرم دهان (لب، گونه یا زبان) دچار آسیب میشود و گاهی صدمه به فک میرسد و ممکن است فک از جا دربیاید یا دچار شکستگی شود اما بیشترین آسیبها به دندانها وارد میشود. در چنین مواقعی، وضعیتهای گوناگونی پیش میآید:
• ترک مینا:
گاه فقط یک ترک کوچک روی سطح مینا ایجاد میشود که به صورت یک خط گچی سفید در سطح دندان دیده میشود. این مشکل گاه به هیچ درمانی نیاز ندارد اما گاهی لازم است با مواد همرنگ دندان ترمیم شود تا هم از نظر زیبایی مشکلساز نشود هم حساسیت دندانی یا پوسیدگی پیش نیاید.
• لق شدن دندان:
در این حالت، دندان در محل خود حرکت میکند و درمان آن به اینکه این مشکل در دندان شیری رخ داده یا دائمی، بستگی دارد. اگر دندان، شیری باشد، شاید دندانپزشک صلاح بداند دندان لق را خارج کند. گاهی هم لازم است دندان را در محل خود حفظ کرد. در این صورت، به کمک سیمی، دندان لق شده (چه شیری چه دائمی) برای مدتی به دندانهای مجاور وصل میشود. البته لازم است هر چند ماه یک بار، دندانپزشک وضعیت این دندان را بررسی کند. چنین دندانی ممکناست در آینده به درمانهای عصبکشی و تخصص بیشتر نیاز پیدا کند.
• فرو رفتن دندان به داخل یا بیرون آمدن آن از محل خود:
در این شرایط باید دندان به محل خود بازگردانده شود و آن را به کمک سیم و مواد همرنگ دندان به دندانهای مجاور متصل کرد. بعد از گذشت چند هفته یا چند ماه، اگر دندان وضعیت ثابتی پیدا کرد، میتوان این سیم را از روی آن برداشت اما در این فاصله باید دندانپزشک مدام آن را بررسی کند.
• شکستگی تاج دندان:
تاج دندان بیشتر در معرض شکستگی است. این شکستگی میتواند بسیار جزئی (لبپر شدن دندان) یا مهم باشد (از بین رفتن همه تاج دندان) بنابراین درمانهای آنها نیز با هم تفاوت دارد. گاهی فقط کمی لبه دندان ناصاف میشود و لازم است که دندانپزشک این لبههای تیز را صاف کند. البته همین مشکل کوچک هم میتواند باعث بروز حساسیت دندان به گرما و سرما شود که در این صورت دندانپزشک ژل یا محلول فلوراید را در محل قرار میدهد تا از میزان حساسیت آن کاسته شود. گاهی نیاز است دندان با مواد همرنگ دندان ترمیم و هر چند وقت یک بار معاینه شود.
در برخی موارد آسیب تاج دندان به حدی است که باید عصبکشی شود و بعد از آن، دندان ترمیم یا روکش میشود. اگر تکهای از دندان جدا شده باشد، باید تکه شکستهشده را پیدا کرد. بهتر است تکه شکسته را ترجیحا داخل آب نگهداشت، در محل کمپرس سرد قرار داد و بلافاصله به دندانپزشک مراجعه کرد. امکان دارد دندانپزشک بتواند تکه شکستهشده را به کمک مواد ترمیمی به دندان اصلی بچسباند. اگر تاج دندان شیری بشکند، با توجه به میزان شکستگی، درمان آن متفاوت است. معمولا دندانپزشک با ترمیم یا صاف کردن سطح شکستگی، مشکل کودک را حل میکند ولی گاهی دندان به عصبکشی نیاز پیدا میکند.
• درآمدن کامل دندان از جای خود:
این وضعیت از نظر ظاهری، بسیار نگرانکننده است و میتواند هم در مورد دندانهای شیری و هم دندانهای دائمی رخ دهد و درمان آن با توجه به نوع دندان (شیری یا دائمی) متفاوت است. اگر دندان دائمی کاملا از جای خود درآمده باشد، میتوان آن را به جای خود برگرداند. برای این منظور، ابتدا باید دندان خارجشده را با آب تمیز آرام شست، اما به هیچوجه نباید آن را (به خصوص در قسمت ریشه) دستکاری کرد چون الیاف آن صدمه میبیند و دیگر نمیتوان آن را در محل خود ثابت کرد.
باید دندان را از قسمت تاج در دست گرفت و آن را ۳۰-۲۰ دقیقه بعد از حادثه در محل خود قرار داد. سپس یک دستمال یاگاز استریل روی آن گذاشت و از بیمار خواست دندانهایش را روی هم فشار دهد. استفاده از حوله نمناک سرد در محل هم میتواند تا حدی باعث رفع التهاب شود. پس از این اقدامها، بهتر است سریع به دندانپزشک مراجعه کرد تا محل را بررسی کند و با تهیه عکس، از وضعیت دندان مطلع شود.
شاید دندانپزشک توصیه کند بیمار یک داروی ضددرد و یک آنتیبیوتیک نیز مصرف کند تا احتمال بروز درد و عفونت کم شود. احتمال اینکه چنین دندانی به خوبی در محل خود باقی بماند، زیاد است اما لازم است هرچند وقت یک بار دندانپزشک آن را معاینه و بررسی کند تا مطمئن شود مشکلی پیش نمیآید.
منبع:دندانه